Dereń jadalny (Cornus mas L.)

Dereń jadalny w naszym ogrodzie ziołowym i jadalnym

Opis

Dereń jadalny (Cornus mas L.) należy do rodziny dereniowatych ( Cornaceae), rośnie zazwyczaj w formie rozłożystego krzewu, osiągając wysokość od 3 do 10 m. Możliwe jest także formowanie derenia na drzewko, wymaga to przycinania bocznych pędów i formowania korony. Jest to roślina wolno rosnąca, zwykle roczne przyrosty to 20-30cm. Kwiaty są żółte, nieduże, zebrane w kuliste baldachy z 4-podsadkami bocznie umieszczonymi, pojawiają się przed rozwojem liści. Okres kwitnienia przypada na marzec-kwiecień. Liście o długości 5-10cm ustawione są naprzeciwlegle, opadają na zimę, mają kształt jajowato-eliptyczny, zaostrzony, pod spodem w kątach nerwów biało wełniasto owłosione. Owocem jest pestkowiec o długości ok 2cm, w zależności od odmiany, najczęściej jajowaty o intensywnie czerwonej lub bordowej barwie i kwaskowato-cierpkim smaku, dojrzewający zwykle we wrześniu. Dereń właściwy zaczyna owocować zazwyczaj po czterech latach. Dereń jest rośliną w pełni mrozoodporną i dosyć odporną na choroby grzybowe i szkodniki.

Występowanie

Dereń jadalny pochodzi ze środkowej i południowo-wschodniej Europy i zachodniej Azji. Uprawiany jest w wielu regionach świata i coraz częściej w Polsce.

Uprawa

Dereń właściwy jest coraz chętniej uprawiany w naszym kraju, ze względu na dekoracyjność krzewu oraz kulinarne i lecznicze wykorzystanie owoców. Doskonale komponuje się w ogrodzie jadalnym i ziołowym w towarzystwie np. leszczyny, również zioła takie jak jasnota gajowiec pięknie wypełniają i wybarwiają przestrzeń wokół krzewu. Dereń może być wykorzystany do tworzenia żywopłotów, należy wtedy rozmieścić rośliny w odstępie co 1m. Należy pamiętać by dereniowy żywopłot odpowiednio przycinać i formować. Dereń jadalny lubi stanowisko słoneczne, toleruje również półcień, jednakże obserwuje się wtedy słabsze zbiory owoców. Preferuje podłoże przepuszczalne, żyzne, próchniczne, lekko wapienne lub gliniaste o pH 7.0-7.5. Najczęściej polecane odmiany to:

• Aurea – jest to stara odmiana, ma dekoracyjne złotożółte liście, drobne owoce, rośnie wolno, ma wysokość do 2-3 m
• Violacea – jest to rzadka odmiana o fioletowoczerwonych owocach, bardzo ozdobna.
• Jolico – ma owoce duże, ciemnoczerwone, wysokość do 3 m, liście są ciemnozielone, odmiana wymaga zapylacza, zaleca się posadzenie dwóch krzewów
• Golden Glory- ma duże i smaczne owoce, dorasta do 3-4 m, ma pokrój wyprostowany.
• Pionier – posiada duże owoce ciemnoczerwone w formie gruszki, dorasta do 3 m

Właściwości lecznicze i zastosowanie derenia jadalnego

Owoce derenia jadalnego mają wiele właściwości wykorzystywanych zarówno kulinarnie i leczniczo. Są słodko kwaśne, mają cierpki smak za sprawą występujących w nich sporych ilości tanin (2,5 g na 100g owoców), poza tym bogate są w polifenole, witaminę C, kwasy organiczne, antocyjany, witaminę B, wiele pierwiastków mineralnych, przede wszystkim żelazo, potas, wapń, fosfor, magnez, cynk, miedź i mangan. Wykorzystywane są na przetwory, np. marmoladę, dżem, dereniówkę.

Właściwości

Dereń jadalny wykazuje także właściwości lecznicze i prozdrowotne:

• działa przeciwzapalnie i ściągająco
• działa przeciwgorączkowo i wzmacniająco, podnosi odporność organizmu
• działa moczopędnie i pomaga niwelować objawy anemii
• działa zapierająco

Zastosowanie

Owoce derenia właściwego są wykorzystywane w przypadku:

• dolegliwości jelitowo-żołądkowe; biegunki, kolki żołądkowej
• dyzenterii kamieni nerkowych; żylaków
• w medycynie ludowej nalewki zalecano w leczeniu grypy, anginy, malarii czy szkorbutu
• niewłaściwej przemiany materii

Bibliografia

Dereń jadalny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Drzewa, M.Bachofer, J.Mayer, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa, str. 144-145.