Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.)

Rokitnik zwyczajny w naszym ogrodzie ziołowym i jadalnym

Opis

Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides L.) jest silnie rozgałęzionym, wolnorosnącym krzewem, o ciernistych pędach, należącym do rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae). Osiąga wysokość od 1,5-6m i jest rośliną dwupienną – kwitnie od marca do maja. Kwiaty męskie rozwijają się na liczniejszych i większych szyszkowatych pąkach w porównaniu z kwiatami męskimi. Dlatego też w projektowanym ogrodzie ziołowym i jadanym powinny się znaleźć osobniki męskie i żeńskie, by można było uzyskać obfite zbiory owoców ( 5 roślin żeńskich i 1 osobnik męski). Przy zakupie sadzonek, należy zwrócić uwagę na właściwe oznaczenie roślin, ponieważ wizualnie różnice pomiędzy męskimi i żeńskim osobnikami możemy dostrzec na wiosnę u roślin 4-letnich. Liście rokitnika są wąskie, szorstkie, szarozielone na wierzchu i srebrzysto owłosione od spodu, opadające na zimę. Owoce to pomarańczowe pestkowce, gęsto osadzone bezpośrednio na pędach, są drobne, miękkie, soczyste, dojrzewają we wrześniu, mają kwaśno-cierpki smak, dlatego najczęściej spożywane są w postaci przetworów.

Występowanie

Rokitnik pospolity występuje w Azji i Europie, w naszym kraju występuje głównie wzdłuż wybrzeża Bałtyku, zarówno naturalnie jak i w formie nasadzań stabilizujących wydmy.

Uprawa

Krzew jest czasami sadzony jest jako roślina ozdobna, natomiast często uprawiany jako roślina sadownicza i coraz częściej pojawia się w ogrodach ziołowych i jadalnych ze względu na dużą zwartość substancji prozdrowotnych zawartych w owocach i liściach. Rokitnik ze względu na to, że jest rośliną pionierską jest łatwy w uprawie. Nie ma specjalnych wymagań, doskonale czuje się w glebach przepuszczalnych, lekkich, zasobnych w wapń, lubi stanowiska słoneczne, na których lepiej owocuje.

Planując nasadzenia w formie żywopłotu w ogrodzie ziołowym i jadalnym warto znaleźć dla niego miejsce nasłonecznione, co zapewni szybki wzrost rośliny, a jesienią dorodne i zdrowe owoce. Rokitnik jest odporny na warunki pogodowe (wiatr, mróz, suszę) oraz na zasolenie gleby i cięcie. Najczęściej uprawiane odmiany to: Leikora, Dorana, Askola, Hergo, Frugana, Podarok Sadu, Plamiennaja.

Zbiór

Owoce rokitnika zbierane są w fazie pełnej dojrzałości przypadającej na okres: od drugiej połowy sierpnia do połowy września w zależności od odmiany. Ze względu na to, że krzew zawiera dużo cierni, zbiór odbywa się ręcznie poprzez odcinanie gałązek z owocami i odseparowanie ich z pędów bezpośrednio przed przetwarzaniem (mrożenie, wyciskanie soku, tłoczenie oleju z nasion). Natomiast jeśli chodzi o zbiór liści, to najcenniejsze są, te zbierane maja do sierpnia. Odcinamy wtedy gałązki bez owoców, obrywamy liście, suszymy w przewiewnym, zacienionym miejscu lub w piekarniku w temperaturze 40^oC.

Właściwości lecznicze i zastosowanie rokitnika zwyczajnego

Właściwości

Owoce rokitnika zawierają dużo witaminy C, a także witaminy B, E, F, wapń, magnez, flawonoidy, alkohole cukrowe, barwniki, likopen, karotenoidy i kwasy organiczne. Mają one działanie:

• przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe,
• odnawiające (skóra, włosy paznokcie), przyspieszające gojenie ran
• wzmacniające organizm w okresie rekonwalescencji po chorobie

Nasiona rokitnika zawierają do 20% olejów, z nich tłoczony jest olej, który ma postać gęstej ciemnopomarańczowej cieczy, o charakterystycznym smaku i zapachu. Olej z nasion rokitnika zawiera: tokoferole, karotenoidy, kwasy tłuszczowe, flawonoidy, sterole. Używany jest kosmetycznie, kulinarnie i leczniczo. Olej może być również tłoczony z owoców. Olej ma działanie:

• odżywcze, przeciwmiażdżycowe
• przeciwwrzodowe, przeciwzapalne, regenerujące
• przeciwbólowe, odtruwające, przeciwreumatyczne
• przeciwłuszczycowe, przeciwtrądzikowe
• zapobiegające stłuszczeniu i marskości wątroby
• przeciwzapalne na skórę, żołądek oraz jelita

Liście rokitnika są bogate w witaminy: C, E, A, B i PP, flawonoidy, fitoncydy, kwasy organiczne, a także minerały: potas, magnez, żelazo, bor, mangan, selen. Wykazują one działanie:

• antyoksydacyjne, przeciwzapalne, ściągające.
• wzmacniające odporność
• łagodzące problemy gastryczne
• wspomagające w zatruciach pokarmowych, wrzodach

Zastosowanie

Owoce rokitnika ze względu na cierpki smak nie są spożywane na surowo, a przetwarzane. Można przygotować z nich przetwory: musy, marmolady, dżemy, konfitury, soki, przeciery, nalewki. Najczęściej stosuje się je wspomagająco w przypadku:

• przeziębienia lub w trakcie rekonwalescencji po chorobie
• brak apetytu, skłonności do siniaków
• trudno gojących się ran, bólu mięśni i stawów
• zapobieganiu krwawieniom
• regulacji ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu (obniżanie LDL)

Wskazaniem do stosowania oleju z nasion rokitnika są min.:

• choroby reumatyczne, przewlekłe stany zapalne skóry
• choroby włosów i paznokci
• trudno gojące się rany
• leczenie wspomagające: odparzeń, odmrożeń, oparzeń
• choroba wrzodowa, zaparcia, owrzodzenia jelit
• skłonności do zatorów, miażdżyca
• stany zapalne narządów płciowych i gruczołów sutkowych

Napary z liści rokitnika są często wykorzystywane wspomagająco:

• podczas przeziębienia, przy bolącym gardle,
• wspierają i regenerację wątrobę
• pozytywnie wpływają na układ sercowo – naczyniowy zapobiegając chorobom krążenia.,
• poprawiają gospodarkę cholesterolową organizmu

Zarówno owoce, olej i liście mogą być przyjmowane doustnie w postaci naparów i nalewek, jaki zewnętrznie w formie płukanek i okładów na skórę czy włosy.

Bibliografia

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rokitnik_zwyczajny

P. Malinowska, B. Olas, Rokitnik – roślina wartościowa dla zdrowia, “Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2016, t. 65, nr 2, str. 285-292.

P. Bośko, W. Biel, Właściwości lecznicze rokitnika zwyczajnego (Hippophaë rhamnoides L.), „Postępy Fitoterapii” 2017 nr 18

Olej rokitnikowy – Oleum Hippophae « Medycyna dawna i współczesna (rozanski.li)